पुराणोंमें त्रिदेवोंकी एकता

श्रीराम! पुराणोंके पारायणके समय त्रिदेवोंकी एकताके विषयमें जो प्रमाण मिलेहैं उन्ही का संग्रह यहाँ जिज्ञा सुओंके लिए प्रस्तुतहै। विचार करनेसे जो साम्प्रदायिक वैमनस्यताहै उसमें अवश्य लाभ होगा ऐसी आशा है--
गुणमैय्या स्वशक्तयाश्च सर्गस्थित्यप्यान्विभो।धत्से यदा स्वदृग्भूमन् ब्रह्मविष्णुशिवाभिधाम्।(भाग .८-७-२३)।हे विभो! हे स्वयं प्रकाश ब्रह्म! इस संसारकी उत्पत्ति स्थिति प्रलयके लिए अपनी गुणमयी मायाप्रकृति) शक्तिके द्वारा ब्रह्मा विष्णु शिव नाम धारण करतेहैं।
त्रयाणामेकभावानां यो न पश्यति वै भिदाम्(भा.४-७ -५४)--एकभावरूप ब्रह्माविष्णु शिवमें जो भेद नहीं देखता।।एवं ज्ञात्वा वरारोहे ह्यभिन्नेनान्तरात्मना। ब्रह्माणं केशवं रुद्रमेकरूपेण पूजयेत्(स्क. पु. २-४-३- १६/६ -२४७--१०-११-१४/७-१- १०५ -७३)--हे वरारोहे! ऐसा जानकर अभि न्न मनसे ब्रह्मा केशव शिव की एक रूपसे पूजा करे।
त्रयाणापि देवानामान्तरं नास्ति शोभने (पद्म .२-८८-४३)-हे शोभने तीनों देवताओंमें कोई अंतर नहीं।
यो विष्णु: स स्वयं ब्रह्मा यो ब्रह्मा स स्वयं हरः(पद्म. पु.५-९८-८८/२-८८-४४/६-८८- ४४)-जो विष्णुहैं वे ही ब्रह्माहैं।जो ब्रह्माहैं वे ही शिवहैं।
हरिशंकरयोर्मध्ये ब्रह्मणश्चापि यो नरः।भेदं करोति सोभ्येति नरकं भृशदारुणम्।हरं हरिं विधातारं यः पश्यत्येकरूपिणं।स याति पर मानन्दं शास्त्राणामेष निश्चयः।(नार.पु.पूर्वा. ६-४८-४९/२-२८/५-७२/उत्तरा.४३-९२/५९ --२४;३३;३४;४६;४७)-हरि शंकर ब्रह्माके म ध्य जो नर भेद करता है वह भयंकर नरक में जाताहै।हरि हर और ब्रह्माजीको जो एक रू प देखताहै वह परमा नंद को प्राप्त करताहै। यही शास्त्रोंका निश्चयहै।
यो विष्णु: स स्वयं ब्रह्मा यो ब्रह्मासौ महेश्वरः ।यो भेदं कुरुतेस्माकं त्रयाणां द्विजसत्तम।स पापकारी दुष्टात्मा दुर्गतिं समवाप्नुयात् (बा राह.७०/२६-२७-२८)-जो विष्णु हैं वे ही ब्रह्माहैं।जो ब्रह्माहैं वही माहेश्वरहै।जो हम तीनोंमें भेद करताहै वह पापकर्ताहै।दुष्टात्मा दुर्गातीको प्रापत करताहै।
   ब्रह्माभूत्वासृजत् विष्णु:जगत्पाति हरि: स्वयं ।रुद्ररूपी च कल्पान्ते जगत्संहरते प्रभु:। ब्रह्मविष्णुशिवान् देवान् न पृथक् भावयेत् सुधी ।(गरु.पु.पू.८-११/२०५-७४)-प्रभुने ब्रह्मा होकर जगतकी रचना की हरि होकर स्वयं पालन किया।कल्पके अंतमे स्वयं रुद्रके रूपमें संहार करतेहैं।बुद्धिमब्रह्माभूत्वासृजत् विष्णु:जगत्पाति हरि: स्वयं ।रुद्ररूपी च कल्पान्ते जगत्संहरते प्रभु:। ब्रह्मविष्णुशिवान् देवान् न पृथक् भावयेत् सुधी ।(गरु.पु.पू.८-११/२०५-७४)-प्रभुने ब्रह्मा होकर जगतकी रचना की हरि होकर स्वयं पालन किया।कल्पके अंतमे स्वयं रुद्रके रूपमें संहार करतेहैं।बुद्धिमान ब्रह्मा विष्णु शिवमें भेद भावना न करे।
यथा कृष्णस्तथा शम्भुर्न भेदो माधवेशयोः। (ब्र. वै.प्रकृ. खण्ड. ५६-६१)--जैसे कृष्ण हैं वैसे ही शम्भु हैं।माधव और शंकरमें कोई भेद नहीं है। श्रीराम।।
 
* पुराणं पंचमों वेद:*

टिप्पणियाँ

इस ब्लॉग से लोकप्रिय पोस्ट

श्रीरुद्रद्वादशनामस्तोत्रम्

शिव नाम की महिमा

इन इक्कीस वस्तुओं को सीधे पृथ्वी पर रखना वर्जित होता है